Kopernik Mikołaj, ur. 1473, zm. 1543,

polski astronom, matematyk, ekonomista, lekarz, wybitny uczony epoki odrodzenia, twórca teorii heliocentrycznej budowy świata, autor przełmowego w dziejach nauki dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich); wprowadził metodę rozwiązywania trójkątów sferycznych.

Kopernik zajmował się także medycyną i ekonomią. Studiował w Krakowie, a następnie we Włoszech (m.in. w Bolonii i w Padwie) prawo kanoniczne (doktorat w tej dziedzinie uzyskał w Ferrarze), astronomię, filozofię i medycynę. Już w czasie studiów prowadził samodzielnie obserwacje astronomiczne, które kontynuował przebywając w latach 1504-1512 w Lidzbarku, na dworze swego wuja i opiekuna, biskupa warmińskiego Ł. Watzenrode, jako jego sekretarz i lekarz. W tym czasie powstał pierwszy zarys teorii heliocentrycznej. W 1512 r. Kopernik został kanonikiem kapituły warmińskiej i przeniósł się do Fromborka. Był już wówczas znany w kręgu astronomów i matematyków, którzy nakłaniali go, by ogłosił wyniki swych prac. Jednak dopiero w 1540 r. niemiecki matematyk i astronom J.J. Rheticus, zwany Retykiem wydał w Gdańsku drukiem krótki wykład najważniejszych zasad teorii heliocentrycznej Kopernika pod tytułem Narratio prima (Opowiadanie pierwsze).

Oryginalny, pełny wykład tej teorii wraz z jej matematycznym uzasadnieniem – fundamentalne dzieło De revolutionibus orbium coelestium – wydrukowano w 1543 r. w Norymberdze na podstawie rękopisu Kopernika przekazanego przez Retyka. Oryginalny tytuł dzieła brzmi De revolutionibus, został on zmieniony bez wiedzy i akceptacji autora. Wydanie dzieła poprzedziło opublikowanie w 1542 r. przez Retyka fragmentów obejmujących trygonometrię De lateribus et angulis triangulorum (O bokach i kątach trójkątów). Podobno pierwszy egzemplarz dzieła dotarł do Fromaborka w dniu śmierci Kopernika. Ukoronowaniem teorii Kopernika była jego nowa interpretacja zjawiska precesji punktów równonocy (przyczyny zjawiska zostały wyjaśnione w późniejszych czasach przez I. Newtona). Teoria Kopernika burzyła dotychczasowe wyobrażenia o porządku wszechświata i dzięki temu umożliwiła narodziny nowożytnej filozofii przyrody.

Po śmierci Kopernika teoria heliocentryczna napotkała ostry sprzeciw, stając się powodem gorących sporów naukowych. Dzieło skierowane przez Kopernika, wraz z listem dedykacyjnym, do papieża Pawła III zostało życzliwie przyjęte. Następnie, po długich dyskusjach ówczesnych uczonych, uznano je za sprzeczne z nauką Kościoła i w 1616 r. dzieło Kopernika umieszczono na indeksie ksiąg zakazanych (na którym pozostało do roku 1828). Oprócz teorii heliocentrycznej znaczną wartość dla nauki przedstawiały obserwacje astronomiczne Kopernika. Dokonany przez niego pomiar długości roku (365 dni 5 godzin 55 minut 58 sekund) stał się podstawą reformy kalendarza, którą przeprowadził w 1582 r. papież Grzegorz XIII (kalendarz gregoriański obowiązuje do dzisiaj). Kopernik był także cenionym przez współczesnych lekarzem i sprawnym administratorem. Na zlecenie kapituły warmińskiej opracował plan reformy gospodarczej. W 1517 r. napisał traktat Monetae cudendae ratio (O biciu monety), sformułował w nim prawo ekonomiczne, wg którego pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy (zw. później prawem Greshama).